ทุกคนล้วนผ่านช่วงวัยที่เราได้ทดสอบการวัดค่า pH หรือที่เรียกว่ากรด-เบส และสัมผัสกับกระดาษลิตมัสมาแล้วอย่างน้อยคนละหนึ่งครั้งในชีวิต แล้วความจริงแล้วเจ้ากระดาษลิตมัสนี่คืออะไร
กระดาษลิสมัส (Litmus paper) หรือกระดาษวัดค่า pH เป็นตัวบ่งชี้ทางเคมีที่เป็นที่รู้จักมากที่สุด ซึ่งเป็นกระดาษที่จะเปลี่ยนสีของตัวกระดาษโดยขึ้นอยู่กับว่าสิ่งที่วัดนั้นมีค่าความเป็นกรดหรือด่างนั่นเอง มาตราส่วน pH อย่างง่ายมีตั้งแต่ 0-14 โดยที่ 0 เป็นกรดมากที่สุด 7 คือเป็นกลางและ 14 เป็นด่างหรือด่างที่สุด และมักใช้ในชั้นเรียนวิทยาศาสตร์การศึกษา เนื่องจากได้รับการยอมรับอย่างกว้างขวางเป็นเรื่องปกติที่จะใช้คำว่าการทดสอบสาร
แถบวัดค่ากรด-ด่างหรือค่าพีเอชเป็นกระดาษที่ใช้ทดสอบค่าความเป็นกรดหรือเบสในของเหลว และการทดสอบและวัดค่า ph ที่ถูกต้องสามารถทำได้ดังนี้เมื่อต้องการตรวจสอบความเป็นกรดหรือด่างของ ของเหลวหรือก๊าซที่ละลายในน้ำแล้วละก็วิธีที่ง่ายที่สุดคือการใช้กระดาษวัดพีเอชหรือกระดาษลิตมัส ซึ่งเป็นแถบกระดาษที่มีกระบวนการทางเคมี ทำให้ไวต่อการเปลี่ยนแปลงของค่า ph ที่แสดงความเป็นกรดหรือด่างของสารละลายในสเกลลอการิทึมจากศูนย์จนถึง 14 บนสเกล 7 ph คือมีความเป็นกลาง
และหากวัดได้ต่ำกว่า 7 ลงมาหมายถึงของเหลวนั้นๆมีความเป็นกรดมากขึ้นเรื่อยๆโดยที่ 0 คือเป็นกรดมากที่สุดและค่าที่สูงกว่า 7 ph คือมีความเป็นด่าง หรือเบส มักจะใช้แทนคำว่าด่างหรืออัลคาไลน์และค่าph 14 คือมีความเป็นเบสมากที่สุดนั่นเอง
ความสำคัญของค่าพีเอช
ค่า pH เป็นตัวบ่งชี้ทางชีววิทยาที่สำคัญ เนื่องจากรูปแบบชีวิตส่วนใหญ่มีค่า pH ที่ต่ำมากซึ่งสามารถอยู่รอดได้ ตัวอย่างเช่นอัตราส่วนกรด-เบสในร่างกายมนุษย์เป็นความสมดุลเป็นกลางที่ละเอียดอ่อน แม้แต่การเปลี่ยนแปลงเล็กน้อยในค่า pH ของเลือดในทิศทางใดทิศทางหนึ่งก็อาจส่งผลให้เสียชีวิตได้ พืชยังอ่อนไหวต่อการเปลี่ยนแปลงค่า pH ในดินเพียงเล็กน้อย นั่นคือเหตุผลที่ดินที่มีความเป็นกรดมากเกินไปสำหรับพืชจึงถูกทำให้เป็นกลางด้วยปุ๋ยแคลเซียมคาร์บอเนตซึ่งเป็นเบส
ข้อจำกัดการใช้งาน
แม้ว่า Litmus paper จะมีประสิทธิภาพในการระบุว่าสารนั้นเป็นกรดหรือด่าง แต่ก็ไม่สามารถรายงานค่า pH ที่เป็นตัวเลขที่แน่นอนได้ ดังนั้นเครื่องวัดค่า pH ใช้เพื่อจุดประสงค์นี้ ซึ่งช่วยให้ผู้ทดสอบสามารถระบุได้อย่างแม่นยำมากขึ้น
แนะนำการใช้งานกระดาษทดสอบพีเอชแบบสีเหลือง เหมาะกับการใช้งานวัดค่า ph ในน้ำ ของเหลวหรือสารละลาย ใช้วัดค่า ph ในแก็ส ก๊าซ ไอระเหยต่างๆ ใช้วัดค่า ph ในดินสำหรับการเพาะปลูกพืช หากต้องใช้อุปกรณ์วัดค่าความเป็นกรดด่าง
ในเบื้องต้นแนะนำกระดาษวัดค่า ph เพราะใช้งานง่ายและพกพาสะดวก แต่ก็มีข้อจำกัดอยู่บ้างในเรื่องของความละเอียดและแม่นยำ แต่ในกรณีที่ต้องการความละเอียดและแม่นยำสูงหรือต้องการให้มีการแสดงผลเป็นตัวเลขดิจิตอลก็อาจจะเลือกใช้ pH meter ได้ แต่ก็มีข้อจำกัดในการดูแลรักษาเช่นการดูแลรักษาหัววัดของเครื่องนั่นเอง
ดังนั้นกระดาษชนิดนี้จึงเป็นอะไรที่ตอบโจทย์ผู้ใช้งานได้ดีมากทั้งในแง่ของราคาและคุณภาพและในเรื่องของการพกพาหรือการใช้งานที่สะดวกและการอ่านค่าที่ไม่ซับซ้อนมากเกินไปนัก ซึ่งราคาของเจ้ากระดาษวัดค่า ph นั้นก็ไม่แพงแต่อย่างใดอีกด้วย
